لامپ یو وی چیست؟ ساختار و کاربرد لامپ UV

لامپ‌های UV یا فرابنفش امروزه کاربردهای متنوع و گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف پیدا کرده‌اند و به یکی از انواع محبوب لامپ‌ها تبدیل شده‌اند. این لامپ‌ها با تولید امواج الکترومغناطیسی که طول موج آن‌ها کوتاه‌تر از نور مرئی و بلندتر از اشعه ایکس است، قابلیت‌های ویژه‌ای را در اختیار انسان قرار داده‌اند. طیف‌سنجی UV در تحقیقات علمی بسیار کاربرد دارد و استفاده از این لامپ‌ها حتی در زمینه‌های پزشکی و بهداشت نیز متداول شده است.

لامپ‌های یو وی در چندین نوع UVA، UVB، UVC و فلورسنت طراحی می‌شود که هر کدام خصوصیت‌های مختلفی دارد. با توجه به تفاوت‌هایی که هر لامپ دارد، کاربردهای مختلفی برای آن‌ها در حوزه‌های گوناگون متصور می‌شوند. حوزه پزشکی، کشاورزی و داروسازی از جمله زمینه‌هایی است که امروزه از چنین محصولاتی کمک می‌گیرند. در این مقاله، ابتدا مفهوم لامپ UV و ویژگی‌های تابش آن توضیح داده می‌شود. سپس به بررسی انواع لامپ‌های UV و کاربردهای آن‌ها در زمینه‌های مختلف، از جمله پزشکی، صنعت و آزمایشگاه‌ها، خواهیم پرداخت.

اشعه UV چیست؟

اشعه فرابنفش، یا به اختصار UV، نوعی امواج الکترومغناطیسی است که در بازه طول موجی 10 تا 400 نانومتر قرار دارد. طول موج این اشعه کوتاه‌تر از نور مرئی و بلندتر از پرتو ایکس است، بنابراین انرژی آن کمتر از پرتو ایکس و بیشتر از نور مرئی است. اشعه UV از نور خورشید منشا می‌گیرد و تقریباً 10٪ از تمامی امواج منتشر شده از سطح خورشید را شامل می‌شود. این اشعه همچنین در فرآیند جوشکاری با قوس الکتریکی تابیده می‌شود.

 

اشعه‌های فرابنفش جزو اشعه‌های نامرئی هستند و برای چشم انسان قابل دیدن نیستند. به همین دلیل، این اشعه‌ها به نام “ماوراءبنفش” یا “فرابنفش” شناخته می‌شوند. نور UV از نور مرئی که به راحتی دیده می‌شود، کاملاً متفاوت است و دارای ویژگی‌های خاصی است. این نوع نور در موارد مختلفی مانند تبلیغات و کاربردهای تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای تولید این اشعه، از لامپ‌های خاصی مانند لامپ‌های سیاه، لامپ‌های گازی بخار جیوه و لامپ‌های رشد گیاه استفاده می‌شود که از نظر علمی با لامپ‌های LED خانگی تفاوت دارند.

انواع لامپ یو وی

شرکت‌های مختلف فعال در حوزه طراحی محصولات روشنایی با شناخت اینکه اشعه UV چیست، لامپ‌هایی تولید کرده‌اند که توانایی انتشار امواج با این مشخصات را دارد. در ادامه به معرفی هریک می‌پردازیم:

لامپ UV فلورسنت، انتشار نور با رنگ بنفش

مکانیسم عملکرد چنین محصولاتی به گونه‌ای است که با عبور جریان الکتریکی از لامپ، جیوه موجود در لوله‌های آن بخار می‌شود و امکان انتشار نور با رنگ بنفش وجود دارد. ساختار چنین محصولاتی بسیار شبیه به لامپ‌های فلورسنت و حتی مهتابی است.

لامپ UVC، انتشار نور با انرژی بالا

لامپ‌های یو وی سی از جمله محصولاتی است که امکان انتشار اشعه فرابنفش را دارد. با این حال، این محصولات چنین اشعه‌‎‌ای را با طول موج مشخص ساطع خواهد کرد. معمولا طول موج منتشر شده توسط این لامپ‌ها بین 200 تا 280 نانومتر قرار دارد.

لامپ‌های UVC برای کشتن یا غیرفعال کردن باکتری‌ها، ویروس‌ها و دیگر موجودات زنده بسیار ریز به‌کار می‌روند و عملکردی ساده و مؤثر دارند. اشعه فرابنفش ساطع‌شده توسط لامپ‌های یو وی سی، از انرژی نسبتا بالایی برخوردار است.

لامپ UVB، انتشار اشعه با انرژی متوسط

گاهی اوقات در حوزه‌های مختلف نیاز است از اشعه فرابنفش با انرژی کم‌تر نسبت انواع لامپ‌های UVC استفاده شود. در این شرایط، به کارگیری لامپ‌های UVB گزینه مناسب‌تری خواهد بود. لامپ UVB در حوزه پزشکی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اشعه با طول موج کوتاه‌تر در محدوده 280 تا 315 نانومتر، برای درمان بیماری‌هایی مانند پسوریازیس و اگزما مفید است. با توجه به انرژی کم‌تری که چنین اشعه‌ای دارد، احتمال واردشدن آسیب به بافت‌های مختلف بدن نیز توسط آن پایین‌تر است.

لامپ UVA، اشعه یو وی با طول موج بالا

پیش‌تر پس از بررسی اینکه لامپ یو وی چیست، به چنین موضوعی پرداختیم که طول مواج آن در بازه 10 تا 400 نانومتر قرار می‌گیرد. با در نظرگرفتن آنکه هرچه طول موج یک اشعه بیشتر شود انرژی آن کم‌تر خواهد شد، مطمئنا احتمال بروز مشکل برای بافت‌های مختلف نیز پایین‌تر می‌آید. از این ویژگی‌ برای طراحی لامپ‌های UVA استفاده کرده و چنین محصولاتی نسبت به 2 نمونه قبلی، اشعه با انرژی پایین‌تر متساطع می‌کند.

با توجه به این موضوع، کاربرد لامپ‌های یو وی ای در حوزه‌های گوناگون به مراتب بیشتر از 2 نمونه UVC و UVB است. لامپ‌های UVA یا لامپ‌های BLB در پزشکی، صنایع داروسازی، واکنش‌های فتوشیمیایی، تشخیص و تجزیه و تحلیل در صنایع نساجی و مواد شیمیایی کاربرد دارند. این لامپ‌ها برای تست، بازرسی و تجزیه و تحلیل در شاخه‌های مختلف صنعت، مانند جرم‌شناسی، جمع‌آوری تمبر، داروسازی، تایید آثار تاریخی و سنگ‌های قیمتی، بانکداری و علم پزشکی قانونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین در تولید جلوه‌های ویژه در صنعت سرگرمی، مانند کلوپ‌های شبانه و صحنه تئاتر و سینما، نور علامت‌دهنده و تست اسکناس نیز به‌کار می‌روند.

کاربرد لامپ یو وی چیست؟

لامپ‌های منتشرکننده اشعه فرابنفش در زمینه‌های مختلف کاربرد دارد. در ادامه این بخش به بررسی کامل این موضوع می‌پردازیم که موارد کاربرد لامپ یو وی چیست:

کاربرد اشعه فرابنفش در حوزه پزشکی

امروزه در کلینیک‌های مختلف شاهد استفاده از اشعه یو وی به منظور درمان برخی از مشکلات پوستی هستیم. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به پسوریازیس، اگزما و حتی لکه‌های پوستی اشاره کرد. همچنین، امکان بهره‌مندی از ویژگی‌های این اشعه برای جوان‌ترشدن پوست صورت وجود دارد.

گاهی اوقات حتی با توجه به خاصیت میکروب‌کشی این اشعه، از آن برای درمان عفونت‌ها و حتی ضدعفونی‌کردن برخی زخم‌ها کمک می‌گیرند. این موضوع می‌تواند در تسریع روند درمان بسیار موثر باشد. حتی طبق مطالعات، این پرتو قادر است جذب استخوانی کلسیم در بیماران مسن را افزایش دهد و از بروز پوکی استخوان جلوگیری کند.

معجزه اشعه UV در کشاورزی

حشرات و آفات کشاورزی از جمله مشکلاتی است که می‌تواند زحمات فرد را در مدت کوتاهی نابود کند. از این رو، بسیاری از کشاورزان به دنبال راهکارهایی به منظور از بین‌بردن چنین آفاتی هستند. سموم مختلف علی‌رغم اینکه ممکن است روی چنین حشراتی اثرگذار باشد، اما معایبی هم به همراه دارد.

از این رو، امروزه شاهد به کارگیری اشعه یو وی به منظور مقابله با چنین آفاتی هستیم. اشعه یو وی قدرت بالایی در از بین بردن حشرات و آفات دارد و هیچ گونه آسیبی به گیاه وارد نخواهد کرد. به همین علت، گزینه مطمئن‌تری محسوب می‌شود. نکته بسیار مهم این است که در سال‌های اخیر، محصولاتی تحت عنوان لامپ‌ رشد گیاه طراحی شده‌ است که از اشعه فرابنفش برای تسریع روند رشد گیاه و گلدهی آن استفاده می‌کند.

نجوم و ستاره شناسی

در علم نجوم، اجرام بسیار حجیم معمولاً توانایی انتشار مقدار زیادی از امواج فرابنفش را دارند. همان‌طور که ذکر شد، لایه اوزون بخش قابل توجهی از این امواج را که باید توسط تلسکوپ‌های مستقر روی زمین دریافت شوند، جذب می‌کند. بنابراین، هرگونه مشاهده در این زمینه باید خارج از جو زمین انجام شود.

جلوگیری از جعل اسکناس و اسناد در بانک‌ها

بسیاری از بانک‌ها به منظور جلوگیری از جعل اسکناس و سایر اسناد مهم خود، از تکنولوژی‌هایی استفاده می‌کنند که اشعه فرابنفش را متساطع کند. این اشعه توانسته در سال‌های اخیر از بسیاری مشکلات بانکی جلوگیری به عمل آورد. اسناد، مدارک، نسخه‌های قدیمی کتاب، سنگ‌های قیمتی، جواهرات، گذرنامه و … از جمله مواردی است که به کمک این اشعه بررسی می‌شود.

معایب یا خطرات اشعه فرابنفش چیست؟

هر فناوری مزایا و معایب خود را دارد. بهتر است با آگاهی کامل از آن فناوری بتوانیم به خوبی از مزایای آن استفاده کنیم. در کنار تمامی کاربردها و مزایای لامپ‌های UV، یکی از معایب این لامپ‌ها تولید گاز اوزون است. با توجه به اینکه طول موج اشعه یو وی در محدوده‌ای کم‌تر از نور مرئی قرار دارد، مطمئنا استفاده غیراصولی از آن می‌تواند مشکلات بسیاری برای بافت‌های مختلف بدن ایجاد کند. از این رو، بهتر از بدانید که معایب استفاده از لامپ یو وی چیست:

• سلول‌های ناحیه چشم نسبت به اشعه فرابنفش بسیار حساس است. تابش اشعه یو وی به چشم سبب خواهد شد قرنیه و ملحتمه چشم دچار التهاب شدید شود. این موضوع حتی در خیلی از مواقع سبب از دست‌دادن بینایی می‌شود.
• یکی از اثرات اشعه فرابنفش، روی پروتئین‌های کلاژن و الاستین است. در حقیقت با از بین‌بردن چنین پروتئین‌هایی، روی زیبایی پوست اثر منفی می‌گذارد. از این رو، برخورد اشعه منتشرشده توسط لامپ‌های UV به پوست، در دراز مدت سبب چروکیده‌شدن آن و در نتیجه پیری زودرس خواهد شد.
• طبق مطالعاتی که در حوزه پزشک انجام شده، برخورد اشعه یو وی به پوست در طولانی مدت سبب افزایش تولید ملانین در سلول‌های آن می‌شود. اگر این موضوع ادامه پیدا کند، حتی احتمال سرطانی‌شدن سلول‌های آن و ابتلای فرد به ملانوم وجود دارد.
• از جمله شایع‌ترین عوارض و مشکلاتی که مواجه با اشعه فرابنفش به همراه دارد، سوختگی و التهاب است. در نتیجه این امر، فرد خارش پوست، التهاب، قرمزی و حتی درد را تجربه خواهد کرد.

چرا باید لامپ UV تهیه کنیم؟

در این مقاله کامل و جامع، در کنار بررسی اینکه لامپ UV چیست، کاربردهای گسترده‌ای که این محصولات دارد را معرفی کردیم. حوزه پزشکی و کشاورزی شاید مهم‌ترین بخشی باشد که از چنین اشعه‌ای برای بحث درمانی و حتی استریلیزاسیون کمک می‌گیرند. در کنار آن، کشاورزی نیز دیگر صنعتی است که با کمک چنین محصولاتی توانسته پیشرفت های قابل ملاحظه‌ای داشته باشد.

یزدنور برند مطرحی است که در کشورمان محصولات روشنایی مختلفی به بازار وارد کرده‌ است. این شرکت شروع به تولید محصولی با توانایی انتشار اشعه یو وی کرده است. این محصول با انتشار نور بنفش در رشد گل و گیاه بسیار موثر است و علاوه بر طول عمر و کیفیت بسیار خوب، از ضمانت 3 ساله بهره می‌برد.