آشنایی جامع با اصطلاحات و مفاهیم روشنایی

آشنایی با مفاهیم روشنایی مهم‌ترین گام برای شروع پروژه‌های نورپردازی و روشنایی است. با توجه به این موضوع که نور می‌تواند در حوزه‌های مختلف کاربرد داشته باشد، باید آشنایی کافی با مفاهیم و اصطلاحات فنی روشنایی را به‌دست آورید. این موضوع را درنظر داشته باشید که هریک از اصطلاحات نور می‌تواند در محیط سبب تاثیر متفاوتی شود. در ادامه مقاله قصد داریم به بررسی کامل و جامع چنین اصطلاحاتی بپردازیم. در ادامه ما را همراهی کنید!

لومن یا شار نوری چیست؟

یکی از موضوعاتی که هنگام انتخاب لامپ یا هر منبع روشنایی باید به آن توجه کنید، مقدار شار نوری آن است. مقدار نوری که از یک منبع منتشر می‌شود را می‌توان با انجام محاسبات مختلف به‌دست آورد. به واحد اندازه‌‎گیری این مقدار، لومن (lm) گفته می‌شود. برای فهم بهتر لومن، باید به این نکته توجه کنید که مقدار کلی نور منتشرشده از یک منبع در واحد زمان، همان لومن درنظر گرفته می‌شود.

هرچه لومن یک محصول روشنایی بیشتر باشد، مقدار نوری که در محیط منتشر می‌شود بیشتر است. درصورتی‌که لومن یک منبع نور برای محیط مورد نظر شما کافی نباشد، باید تعداد بیشتری از چنین محصولاتی را تهیه کنید.

شدت روشنایی یا لوکس، مفهوم مهم در انتخاب منبع نور

پیش‌تر برای آشنایی با مفاهیم روشنایی اشاره کردیم که میزان نور منتشرشده در واحد زمان را لومن می‌نامند. لوکس (lux) یا شدت روشنایی دیگر مفهومی است که می‌تواند در انتخاب یک مبنع نور به شما کمک کند. این اصطلاح در حقیقت میزان نور تابیده‌شده به سطحی به‌اندازه یک متر مربع است. اگر نسبت لومن را بر واحد سطح تقسیم کنید، می‌توانید به راحتی‌ به شدت روشنایی آن منبع دست پیدا کنید.

شدت نور، برد نوری یک منبع

شدت نور برد نوری که از یک منبع درحال منتشرشدن است را نشان می‌دهد. هرچه شدت نور یک محصول بیشتر باشد، می‌توان نور آن را از فاصله بیشتری تشخیص داد. به همین دلیل، درصورتی‌که زاویه یک محصول محدودتر باشد، به‌تبع از شدت نور بالاتری برخوردار خواهد بود. شدت نور را با واحد کاندلا (cd) می‌سنجند.

آشنایی با رنگ نور، رنگ گرم و سرد

شاید تا به‌ حال شنیده باشید که یک رنگ گرم و دیگری سرد است. این موضوع دمای یک رنگ را نشان می‌دهد و می‌تواند یک فاکتور بسیار مهم در انتخاب محصولات روشنایی باشد. آشنایی با مفاهیم روشنایی و به خصوص دمای یک رنگ می‌تواند برای اجرای بهتر پروژه‌های مختلف کارآمد باشد. رنگ نور با واحد کلوین اندازه گیری می‌شود.

یکی از تصورات اشتباهی که درباره اصطلاح روشنایی وجود دارد، این است که دمای رنگ همان دمای حقیقی یک منبع است. این در حالی است که به‌طورکلی هرچه دمای رنگ بالاتر باشد، برخلاف تصور خیلی‌ها آن نور سردتر درنظر گرفته می‌شود. با این تفاسیر، نورهای گرم از دمای رنگ کم‌تری برخوردار خواهد بود.

آشنایی با چنین اصطلاحی آنجا اهمیت پیدا می‌کند که در روحیه و شادابی افراد تاثیرگذار است. این تاثیر بسته به دمای رنگی که برای محیط ایجاد می‌کنید، متفاوت خواهد بود. به‌عنوان مثال، انتخاب یک فضا با نور سفید و سرد می‌تواند در افزایش دقت و جلوگیری از خواب‌آلودگی کارکنان موثر باشد. در مقابل، نورهای گرم می‌تواند در القای آرامش به افراد تاثیرگذار باشد. از این موضوع می‌توان به‎‌منظور ایجاد یک نورپردازی مناسب برای اتاق خواب استفاده کرد. همچنین، با درنظرگرفتن اینکه بیماران هنگام مراجعه به مطب و بیمارستان با استرس همراه هستند، می‌توان از چنین دمای رنگی برای کاهش استرس کمک گرفت.

شاخص نمودار رنگ چیست؟

Color Rendering Index که به‌اختصار CRI درنظر گرفته می‌شود، یکی از معیارهای بین‌المللی است که امروزه برای بررسی کیفیت منابع نور مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌عبارت دیگر، نوری که یک منبع نور از خود منتشر می‌کند، اجسام تا چه میزان زیر این نور به رنگ حقیقی مورد انتظار نزدیک‌تر خواهند بود.

هنگامی‌‌که قصد دارید برای هر پروژه یک منبع نور مناسب انتخاب کنید، باید به‌دنبال گزینه‌هایی باشید که امتیاز بالاتری از شاخص نمودار رنگ دریافت کرده است. در واقع، هرچه عدد CRI محصول به 100 نزدیک‌تر باشد، می‌توان انتظار کیفیت بالاتری از آن را داشت.

این شاخص می‌تواند کاربردهای مختلفی داشته باشد. به عنوان مثال انتخاب منبع نور مناسب برای فروشگاه‌ها است. در حقیقت، زمانی‌که یک منبع نور با معیار CRI بالا انتخاب می‌کنید، تاثیر زیادی روی رنگ محصولات شما ایجاد خواهد کرد. همچنین، می‌تواند در درازمدت از ایجاد خستگی چشم جلوگیری به‌عمل آورد.

بازده نوری

نوری که از یک منبع ساطع می‌شود، زمانی برای چشم انسان قابل مشاهده خواهد بود که در محدوده مرئی قرار بگیرد. بر همین اساس، امروزه عملکرد محصولات مختلف برای تولید نور مرئی را با استفاده از معیاری به‌ نام Luminous efficacy اندازه‌گیری می‌کنند. در حقیقت، اگر نوری خارج از محدوده مرئی تولید شود برای روشنایی یک محیط مناسب نخواهد بود. برای محاسبه مقدار عددی چنین معیاری، به‌طور معمول از نسبت لومن به توان منبع نور (lm/w) کمک گرفته می‌شود. در حقیقت، می‌توان به‌کمک محاسبه بازده نوری یک منبع، به مقدار توانایی آن برای روش‌کردن محیط دست یافت.

به این نکته توجه داشته باشید که هرچه طول موج در محدوده بیشنیه حساسیت چشم قرار بگیرد، می‌تواند بازده نوری بالاتری ارائه کند. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که بیشترین بازده نوری یک محصول می‌تواند حدود ۶۸۳ لومن بر وات باشد.

درجه حفاظت (IP)، شاخص مهم در کاربردهای خاص

خیلی از اوقات ممکن است هنگام خرید محصولات روشنایی مختلف، با اصطلاح IP مواجه شوید. این مفهوم در حقیقت یک استاندارد جهانی محسوب می‌شود و می‌تواند مقدار نفوذپذیری محصول مورد نظر شما را در برابر هرگونه آلودگی و رطوبت نشان دهد. برای نشان‌دادن درجه حفاظت یا IP هر محصول از دو عدد استفاده می‌شود که هرکدام بیان‌کننده میزان نفوذپذیری منبع نور نسبت به مایعات و جامدات خواهد بود. عدد اول برای نشان دادن درجه حفاظت در برابر جامدات و عدد دوم در برابر مایعات را نشان می‌دهد.

اهمیت تهیه منبع نور مناسب با توجه به درجه حفاظت

برای حفظ ایمنی انتخاب محصول با IP مناسب برای محیط مدنظر ضروری است. به‌عنوان مثال، اگر بخواهید در استخر یا محیط‌های آبی از منبع نور استفاده کنید، باید نسبت به نفوذ مایعات مقاوم باشد. در غیر این صورت، می‌تواند خطرات بسیار جدی به ‎همراه داشته باشد.

علاوه‌بر بحث ایمنی، لامپ یا هر منبع نوری که شما قرار است برای یک محیط تهیه کنید، با توجه به شرایط آنجا از طول عمر و دوام متفاوتی برخوردار خواهد بود. درصورتی‌که منبع نور شما از درجه حفاظت متناسبی با آن محیط برخوردار باشد، به‌تبع قادر خواهد بود در طولانی‌مدت کارایی بیشتری ارائه کند.

ضریب توان و اهمیت آشنایی با آن

ضریب توان یا پاور فکتور یکی از معیارهایی است که می‌تواند در انتخاب یک منبع روشنایی مناسب کمک‌کننده باشد. محصولات مختلف با توجه به قطعاتی که برای آن‌ها درنظر گرفته می‌شود، از توان متفاوتی برخوردار خواهد بود. هرچه یک لامپ یا منبع نور بتواند با دریافت انرژی کم‌تر، عملکرد مفیدتری به کاربر ارائه دهد، از ضریب توان بالاتری برخوردار خواهد بود.

این موضوع می‌تواند به چند جهت دارای اهمیت باشد. هرچه ضریب توان یک منبع نور بالاتر باشد، کارایی بهتری خواهد داشت و می‌تواند در درازمدت، میزان انرژی برق کم‌تری مصرف کند. همچنین، هرچه این ضریب بیشتر باشد، می‌تواند بازدهی بهتر از منابع نوری انتظار داشت. این موضوع می‌تواند برای اماکن تجاری از اهمیت بالاتری برخوردار باشد.

رتبه انرژی چیست؟

آشنایی با رتبه انرژی، در هنگام خرید یک محصول الکتریکی و به‌ویژه‌ منابع نوری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. توجه داشته باشید، با توجه به اینکه ازنظر مصرف انرژی، محصولات مختلف در رتبه‌های گوناگونی قرار می‌گیرند، آگاهی از چنین موضوعی می‌تواند برای کم‌کردن مقدار انرژی مصرف‌شده در صنایع بزرگ تاثیرگذار باشد.

با توجه به استانداردهایی که وجود دارد، منابع نوری مختلف را در رتبه‌های متفاوتی قرار می‌دهند. هرچه رتبه یک محصول بهتر باشد، به‌تبع آن در مصرف انرژی صرفه‌جویی بیشتری دارد. به همین دلیل، هنگام خرید چنین منابعی باید به این برچسب روی محصولات توجه کنید.

سخن پایانی

در این مقاله سعی کردیم با معرفی اصطلاحات رایج و مهم حوزه منابع نوری، به شما عزیزان در آشنایی با مفاهیم روشنایی کمک کنیم. دنیای محصولات روشنایی بسیار گسترده بوده و به همین دلیل، آشنایی با ویژگی‌ها و خصوصیات هریک می‌تواند برای اغلب افراد دشوار باشد. به همین دلیل، آشنایی با این اصطلاحات می‌تواند برای شما بسیار کمک‌کننده باشد. همان‌طور که اشاره شد، برخلاف تصور شما، هرچه دمای رنگ یک نور بیشتر باشد، آن را در گروه رنگ‌های سرد درنظر می‌گیرند. همچنین، به این موضوع اشاره کردیم که شدت نور می‌تواند مقدار برد یک منبع را مشخص کند. توجه به درجه حفاظت نیز برای برخی کاربردهای خاص ضروری خواهد بود.