محاسبه میزان روشنایی یک فضا به زبان ساده

روشنایی مناسب یکی از عوامل کلیدی در نورپردازی داخلی و خارجی است که تأثیر مستقیمی بر راحتی، کارایی و حتی سلامت چشمان شما دارد. در صورتی که پیش از شروع طراحی این موضوع را در نظر نگیرید، ممکن است نور در محیط بیشتر یا کمتر از حد استاندارد اجرا شود. اما چگونه می‌توان محاسبه میزان روشنایی یک فضا را به شکلی ساده انجام داد؟ در این مقاله، قصد داریم به زبان ساده، اصول و نکات ضروری برای محاسبه روشنایی یک فضا را بررسی کنیم تا بتوانید با درک بهتر این موضوع، محیطی دلپذیرتر و کاربردی‌تر ایجاد نمایید.

اهمیت محاسبه میزان روشنایی یک فضا

زمانی که میزان روشنایی یک فضا را از قبل محاسبه می‌کنید، مسلما می‌توانید از مزیت‌هایی برخوردار شوید. در این قسمت به بررسی اهمیت چنین موضوعی خواهیم پرداخت:

• اینکه تصور کنید صرفا با بهره‌ گیری از خلاقیت و سلیقه خود می‌توانید نورپردازی‌های جذاب خلق کنید، اشتباه است. در کنار آن نیاز است تا با محاسبات دقیق، منابع روشنایی را در جای درست به کار بگیرید. توجه به این امر می‌تواند از طرح شما یک نورپردازی حرفه‌ای خلق کند.
• اگر مقدار روشنایی مورد نیاز برای یک فضا کم‌تر از حد استاندارد باشد، مسلما چشم مخاطب بعد از مدتی با خستگی مواجه خواهد شد. به همین علت محاسبات درست پیش از طراحی از اهمیت به خصوصی برخوردار است.
• خیرگی چشم از دیگر مشکلاتی است که در صورت عدم محاسبه درست روشنایی ایجاد می‌شود. به ویژه زمانی که روشنایی از حد استاندارد فراتر رود، با گذشت زمان برای چشم فرد خیرگی ایجاد خواهد کرد.
• برای محاسبه تعداد لامپ مورد نیاز و اینکه دقیقا چقدر بودجه برای طراحی خود نیاز دارید، باید به طور کامل محاسبات لازم را انجام دهید.

اصطلاحات روشنایی به زبان ساده

برای محاسبه میزان روشنایی یک فضا باید بدانید دقیقا هر یک از مفاهیم و اصطلاحات روشنایی به چه معناست و در چه مواقعی از آن استفاده می‌شود. در این قسمت به بررسی چنین مواردی خواهیم پرداخت:

• زمانی که مقدار لومن یا شار نوری با یک عدد بیان می‌شود، منظور مقدار روشنایی منتشر شده از لامپ، در واحد زمان است. به همین علت زمانی که بخواهید در یک فضا از تعداد لامپ کم‌تری بهره بگیرید، باید به سراغ محصولاتی با مقدار لومن بیشتر بروید.
• بازده نوری یا لومن بر وات دیگر مفهومی است که تمامی طراحان باید به آن توجه کنند. هرچه این عدد بالاتر رود، می‌توان با توان مصرفی ثابت، نور بیشتری برای یک فضا تامین کرد.
• شدت روشنایی دیگر اصطلاحی است که در محاسبات به کار می‌آید. با توجه به اینکه از مفهوم لومن بر سطح برای آن استفاده می‌شود، نباید آن را با شار نوری اشتباه گرفت. به همین علت توصیه می‌‌شود حتما با تفاوت لوکس و لومن آشنایی کافی داشته باشید.

تاثیر رنگ سطوح در محاسبه میزان روشنایی یک فضا

رنگ یکی از پارامترهای بسیار مهمی است که در محاسبات روشنایی باید به آن توجه شود. معمولا باید برای محاسبه روشنایی پیش از شروع طراحی، به رنگ مورد نظر برای سطوح‎‌های مختلف توجه کنید. در غیر این صورت ممکن است در نهایت علی‌ رغم اینکه از فرمول استفاده می‌کنید، شاهد وجود مشکل در نتیجه کار باشید.

جالب است بدانید که عدم توجه به رنگ سطوح، از جمله 7 اشتباه رایج در نورپردازی محسوب می‌شود. اگر قرار است برای سطوح از رنگ‌های تیره استفاده کنید، باید سعی کنید نور بیشتری نسبت به استاندارد موجود برای فضای مورد نظر تامین نمایید. برعکس اگر از رنگ‌های روشن و سفید قرار است برای دیوارها و تجهیزات بهره بگیرید، بهتر است مقدار روشنایی را نسبت به حالت استاندارد کم‌تر در نظر بگیرید.

تاثیر ابعاد در محاسبات روشنایی

ابعاد و متراژ محیط، نقش مهمی در محاسبات روشنایی ایفا می‌کند. زیرا حجم و مساحت فضا تعیین‌ کننده مقدار نور مورد نیاز برای دستیابی به روشنایی مناسب است. به همین علت برای فضاهایی با متراژ بیشتر معمولا به تعداد لامپ یا منابعی با مقدار لومن بالاتر نیاز است.

چطور روشنایی مورد نیاز یک فضا را محاسبه کنیم؟

برای محاسبه میزان روشنایی یک فضا باید طبق یک‌سری مراحل عمل کنید. در این بخش تمام مراحل آن را به شکل ساده بازگو می‌کنیم:

توجه به نوع کاربری هر فضا

معمولا در حوزه طراحی و نورپردازی، متخصصین به نوع کاربری فضا توجه ویژه‌‌ای دارند. به همین علت غالبا مقدار روشنایی مورد نیاز برای یک خانه مسکونی با یک فروشگاه با ابعاد یکسان، متفاوت است. محیط اداری نیز از جمله فضاهایی است که برای نورپردازی آن مقدار روشنایی متفاوتی نیاز خواهد بود.

حتی اگر یک فضای مسکونی را در نظر بگیرید، پی می‌برید که از اتاق‌هایی با کاربری‌های متفاوتی برخوردار است. به عنوان مثال نورپردازی راه‌پله به تعداد لامپ و روشنایی کم‌تری نسبت به آشپزخانه نیاز دارد. غالبا در جدول‌های استاندارد روشنایی، بخش‌های مختلف یک ساختمان گنجانده می‌شود.

اندازه گیری ابعاد فضای مورد نظر

برای محاسبه میزان روشنایی یک فضا ، باید به صورت دقیق مشخص کنید که ساختمان مورد نظر شما از چند اتاق و با چه ابعادی برخوردار است. دقت کنید که برای نورپردازی نیازی به محاسبه تمام مساحت ساختمان نیست.

صرفا قسمت‌هایی که قرار است در هر یک طراحی نورپردازی انجام شود، باید در محاسبات شما جای بگیرد. نکته بسیار مهم دیگر در محاسبه ابعاد یک فضا، لحاظ کردن ارتفاع آن است. در حقیقت اینطور نباشد که صرفا مساحت را به متر مربع اندازه بگیرید. حتما ارتفاع را به منظور تعیین دقیق‌تر مقدار روشنایی برای هر فضا محاسبه کنید.

فرمول محاسبه میزان روشنایی یک فضا

برای محاسبه میزان روشنایی باید به مقدار لومن هر فضا دست پیدا کنید. برای چنین کاری فرمول‌های مختلف در دسترس قرار دارد. یکی از رایج‌ترین فرمول‌هایی که طراحان می‌توانند روی آن حساب باز کنند، بهره‌گیری از کندلا و استرادیان است. به منظور توصیف اندازه زاویه در یک محیط سه بعدی، در نورپردازی از اصطلاح استرادیان استفاده می‌کنند. همچنین کندلا همان واحد شدت نور است که در چنین فرمولی استفاده شده است:

Lm = cd * 1sr

نکته قابل توجه آن است که یک فرمول ساده‌تر نیز برای چنین محاسباتی وجود دارد. در این فرمول می‌توانید از طول، عرض و شدت روشنایی (لوکس) یک محیط کمک بگیرید. معمولا شدت روشنایی استاندارد هر فضا از پیش تعیین شده و می‌توان صرفا ابعاد ساختمان را در آن ضرب کرد:

Lm = Lux * m²

برای فهم بهتر نحوه استفاده از این فرمول به منظور محاسبه میزان روشنایی یک فضا به مثالی که در ادامه بیان می‌شود توجه کنید. فرض کنید می‌خواهیم یک محیط اداری با طول 5 و عرض 2 متر را نورپردازی کنید. اگر شدت روشنایی استاندارد آن را حدود 500 لوکس در نظر بگیرید، طبق محاسبات زیر به عدد 5000 لومن دست خواهید یافت:

5000 = Lm = 500 x 2 x 5

محاسبه تعداد لامپ در اتاق

در بخش قبلی نحوه محاسبه مقدار لومن مورد نیاز هر فضا را بررسی کردیم. با این حال همچنان یک موضوع در محاسبه میزان روشنایی یک فضا باقی می‌ماند و آن مشخص کردن تعداد لامپ مورد نیاز است. زمانی که مقدار لومن موردنیاز یک ساختمان به دست می‌آید، تعیین تعداد منبع روشنایی دیگر کاری نخواهد داشت.

برای چنین کاری باید مقدار لومن مورد نیاز محیط و لومن لامپ را داشته باشید. بر همین اساس امروزه از فرمول زیر برای تعیین تعداد منبع روشنایی کمک می‌گیرند:

 لومن منبع روشنایی / لومن کل فضا = تعداد لامپ

برای محاسبه تعداد لامپ مورد نیاز برای مثال قبل طبق همین فرمول، باید شار نوری منبع روشنایی را داشته باشید. فرض کنید بخواهید از لامپ‌های ال ای دی با شار نوری 2500 لومن کمک بگیرید. در چنین شرایطی باید حدود 2 عدد منبع روشنایی را خریداری کنید.

فرمول محاسبه لوکس روشنایی

شدت روشنایی یا لوکس در حقیقت مقدار لومن بر واحد سطح است. به همین علت برای محاسبه آن از فرمول زیر کمک می‌گیرند:

Lux = Lm / m²

البته توجه کنید که این صرفا یک فرمول ساده محاسبه میزان روشنایی یک فضا است و معمولا از یک‌سری موارد دیگر نیز کمک می‌گیرند که با پیچیدگی‌هایی همراه است. امروزه برای راحتی کار امکان استفاده از دستگاه‌هایی به نام لوکس متر وجود دارد تا بتوان محاسبه مقدار شدت روشنایی را آسان‌تر انجام داد.

لامپ مناسب برای اتاق 12 متری کدام است؟

همان‌طور که اشاره کردیم، برای محاسبه میزان روشنایی یک فضا باید و ابعاد نوع کاربری آن مشخص باشد. زمانی که شما می‌گویید یک اتاق 12 متری، باید کاربری آن را نیز مشخص کنید. در غیر این صورت نمی‌توان به طور دقیق محاسبات را انجام داد. به عنوان مثال اگر اتاق 12 متری برای انجام کار اداری قرار است طراحی شود، باید شدت روشنایی استاندارد آن را در نظر بگیرید. لومن مورد نیاز برای آن طبق فرمول زیر محاسبه خواهد شد:

Lm = 12 * 400 = 4800

با این حال اگر اتاق مورد نظر بیشتر به منظور استراحت به کار رود، مسلما مقدار شار نوری مورد نیاز آن کم‌تر خواهد بود. به عنوان مثال برای یک اتاق خواب 12 متری حدود 1800 لومن نیاز است. با این تفاسیر حتما توجه کنید که برای محاسبه نوع فضا را مشخص کنید.

همچنین دقت کنید که نوع لامپ مناسب برای این نوع فضا براساس فاکتورهای مختلفی تعیین می‌شود. در حقیقت انتخاب منبع روشنایی صرفا براساس مقدار لومن مورد نیاز یک فضا انجام نمی‌شود. مثلا ممکن است برای یک فضای اداری برای افزایش زیبایی آن از پنل سقفی کمک بگیرند. این در حالی است که در یک آشپزخانه امکان استفاده از چراغ استوانه‌ای وجود دارد.

یک لامپ 100 وات چند لوکس است؟

خیلی از افراد زمانی که برای خرید لامپ به یک فروشگاه مراجعه می‌کنند، سوالاتی در مورد مقدار لوکس آن محصول در ذهنشان شکل می‌گیرد. با توجه به چیزی که در بخش‌های قبلی برای محاسبه میزان روشنایی یک فضا بیان کردیم، لوکس زمانی به کار می‌رود که لامپ در محیط مورد استفاده قرار بگیرد.

در حقیقت نمی‌توان بدون در نظر گرفتن فضای مورد نظر، شدت نوری که یک لامپ بر واحد سطح می‌تاباند را محاسبه کرد. در صورتی که ابعاد فضای مورد نظر مشخص باشد، می‌توان صرفا مقدار لومن درج شده روی محصول را به ابعاد فضا تقسیم کرد. به عنوان مثال یک لامپ با شار نوری 2000 لومن در یک اتاق 12 متری حدود 166 لوکس شدت روشنایی دارد.

میزان روشنایی مورد نیاز هر فضا

استاندارد شدت روشنایی در هر محیط با توجه به عوامل مختلف تعیین می‌شود. طبق استانداردهای جهانی یک‌سری اعداد برای شدت روشنایی فضاهای مختلف محاسبه کرده‌اند که در طراحی نورپردازی به کار خواهد آمد. به عنوان مثال برای یک محیط فروشگاهی شدت روشنایی متفاوتی نسبت به یک اتاق خواب در نظر گرفته‌اند.

با این تفاسیر دیگر نیازی به محاسبات پیچیده برای محاسبه میزان روشنایی یک فضا براساس شدت روشنایی آن ندارید. صرفا می‌‌توانید با توجه به متراژ و مقایسه آن با جدول استاندارد، به شدت روشنایی مورد نیاز دست یابید.

بهترین محصولات روشنایی

در این مقاله سعی کردیم محاسبه میزان روشنایی یک فضا را به زبان ساده مورد بررسی قرار دهیم. در این راستا، یکی از موضوعاتی که باید به آن توجه شود، انتخاب محصولات مناسب برای تامین روشنایی است. به عنوان مثال فرض کنید برای یک محیط حدود 10000 لومن روشنایی نیاز باشد. مسلما هرچه یک محصول از شار نوری بیشتری برخوردار باشد، می‌توان با خرید تعداد کم‌تر به این هدف دست یافت. همچنین سعی کنید به کیفیت برند محصولات روشنایی توجه ویژه‌ای داشته باشید.

یزد نور یکی از تولید کنندگان مطرح ایرانی در زمینه طراحی و ساخت انواع تجهیزات روشنایی و نورپردازی، سبد کاملی از محصولات و ملزومات نوری را به بازار عرضه می‌کند. محصولات یزد نور همگی شامل 36 ماه گارانتی پس از فروش است که اطمینان و اعتبار این برند را برای مصرف کننده تضمین می‌کند. شما عزیزان می‌توانید جهت خرید و یا اطلاع از قیمت محصولات یزدنور، به نمایندگی‌های این برند در سراسر ایران مراجعه نموده و یا با ما تماس حاصل فرمایید.