تاریخچه صنعت برق

تاریخچه صنعت برف را در این مقاله بررسی میکنیم. در سال 1871 میلادی (1250 هجری شمسی) ماشین گرام اختراع شد. این اختراع گامی اساسی در راه ایجاد صنعت برق تجاری بود، زيرا پس از آن تبديل انرژي مکانيکي (و هر نوع انرژي ديگري که بتوان از آن کار مکانيکي به دست آورد ) به انرژي برقي ممکن گرديد. یازده سال پس ازآن، درسال 1882 میلادی (1261 هجری شمسی) توماس ادیسون نخستین موسسه برق تجاری خود را برای تامین روشنايي در يکي از خيابانهاي نيويورک افتتاح کرد.

بیان دو واقعه مهم بالا برای درک رابطه زمانی بین پیدایش تاریخچه صنعت برق در جهان و در ایران خالی از فایده نيست. چنانکه خواهد آمد، اولين مولد برق در ايران، سه سال بعد از موسسه برق توماس اديسون به کار افتاد. در گاه شمار حاضر، رویدادهای مهم در تاریخ صنعت برق ایران را به ترتیب تاریخ هجری شمسی آورده ایم. برای چند واقعه قديمی تر که تاريخ آنها دراسناد اصلي به هجري قمري مي باشد، سال هجري قمري در پرانتز آمده است.

• 1264 (1302 قمری)

در زمان ناصرالدین شاه قاجار، مولدی به قدرت تقریبی 3 کیلووات به منظور تامین روشنایی بخشی از کاخ سلطنتی براي نخستين بار وارد ايران شد و به بهره برداري رسيد. از مدارک تاريخي چنين بر مي آيد که کار خريد و وارد کردن اين مولد به ايران، از يکي دو سال پيش از آن در جريان بوده است. موتور این مولد ظاهرا از نوع Otto و سوخت آن گاز حاصل از تبدیل زغال سنگ بود. بدین ترتیب ملاحظه می شود که بهره برداری از نخستین مولد برق در ایران به ۱۴ سال پس از اختراع ماشین گرام و سه سال بعد از موسسه برق رسانی توماس اديسون برمي گردد.

• 1282 (1320 قمری)

یک دستگاه مولد برق با موتور نوع اتو- دویتس Otto-Deutz باقدرت 12 اسب برای تامین روشنایی حرم حضرت رضا به بهره برداری رسید. این مولد در سال 1279 به دستور مظفرالدین شاه قاجار خريداري شده بود. سه سال بعد مولد ديگري با قدرت 25 اسب بخار خريداري و در کنار مولد اول نصب شد

• 1283 (1322 قمری)

امتیاز تاسیس کارخانه چراغ برق ( آجر و اسباب نجاری ) به حاجی حسین امین الضرب واگذار گردید. در امتیاز نامه برای نخستین بار به توليد روشنايي برق به عنوان يک فعاليت تجاري و خدمت رساني عمومي نگريسته شده بود.

• 1285 (1324 قمری)

کارخانه برق حاجی امین الضرب تقریبا شش ماه بعد از صدور فرمان مشروطیت آماده بهره برداری گردید و بر طبق اعلامیه ای آماده پذیرش مشترکان شد . چنان که ازاسم موسسه، یعني اداره چراغ برق بر مي آيد، انرژي برق درابتدا تنها براي تامين روشنايي به کار مي رفت و به همين علت توليد برق تنها به پنج تا هفت ساعت اول شب محدود مي شد . مولد کارخانه حاجي امين الضرب به قدرت 400 کيلو وات، سه فازه و با ولتاژ 220/380 ولت بود و برق آن مستقيما به شبکه فشارضعيفي که تا شعاع 800 متري اطراف کارخانه واقع در خيابان چراغ برق (اميرکبير كنوني) كشيده مي شد تزريق مي گرديد. تامين روشنايي معابر نيز در محدوده فعاليت اداره چراغ برق در مقابل دريافت قيمت عادله در تعهد اداره بود. كار احداث شبكه، واگذاري انشعاب، سيم كشي داخلي مشتركان و نصب چراغ تماما” بر عهده اداره چراغ برق بود. اين وضع تا سال ها پس از افتتاح كارخانه ادامه داشت. بهای برق بر حسب تعداد شعله ها و قدرت چراغ های نصب شده ( 16، 25، یا 32 شمسی ) محاسبه و از مشترکان دریافت می گردید.

در نهایت در سال 1315 با تصويب اساسنامه مؤسسه برق شهرداري تهران،‌ اداره روشنايي شهرداري به مؤسسه برق تهران تبديل شد و به عنوان يك مؤسسه مستقل زيرنظر شهرداري به انجام وظايف خود پرداخت. تا سال 1341 براي مديريت برق كشور سازمان واحدي وجود نداشت و تصميمات كلان از طريق وزارت كشور و سازمان برنامه و بودجه به شهرداري ها و مؤسسات خصوصي يا دولتي متولي برق در شهرستان ها ابلاغ و اعمال مي‌شد. با توجه به افزايش تقاضا و عدم پاسخگویی تولید و مصرف برق و برنامه ایجاد نیروگاه های آبی، صنعت برق اهميت بيشتري يافت و ايجاد سازمان مستقلي براي توسعه اين صنعت لازم  تشخيص داده شد. به اين منظور در دي‌ ماه 1341 سازمان برق ايران تأسيس شد.

توسعه، رشد و همگیر شدن سريع صنعت برق فكر ايجاد وزارتخانه‌اي براي تأمين آب و برق برای كشور ضروری دیده شد، برهمين اساس در 22 اسفند 1342 وزارت آب و برق تأسيس شد. همين طور براساس ماده 2 قانون سازمان برق ايران در سال 1346 به وزارت آب و برق اجازه داده شد تا كشور را از نظر تأمين برق،‌ بدون الزام به پيروي از تقسيمات كشوري به مناطقي تقسيم و به تدريج نسبت به تأسيس شركتهاي برق منطقه‌ اي اقدام كند.

در 28 بهمن 1353 با محول كردن برنامه‌ ريزي جامع و هماهنگ‌ كردن فعاليت انرژي در سطح كشور به وزارت آب و برق اين وزارت به وزارت‌ نيرو تغيير نام يافت. پس از پيروزي انقلاب اسلامي و با شرايط جديدي كه در صنعت برق از نظر كيفي و کمی ايجاد شد مسأله تغييرات در ساختار صنعت برق اهميت ويژه‌ اي يافت و سرانجام شركت توانير در مهرماه سال 1374 به سازمان مديريت توليد و انتقال نيروي برق ايران (توانير) تبديل و وظايف و مأموريت هاي معاونت امور برق وزارت نيرو به اين سازمان محول و پست مدير عامل اين سازمان به معاونت امور برق داده شد.

بالاخره در جلسه مورخ 27/9/81 هيئت وزيران بنا به پيشنهاد وزارت نيرو و تأييد سازمان مديريت و برنامه‌ ريزي كشور و وزارت امور اقتصادي و دارايي در ساختار شركت توانير تغييراتي ايجاد و اساسنامه آن به نام شركت مادر تخصصي مديريت توليد، انتقال و توزيع نيروي برق ايران (توانير)‌ به تصويب رسيد.

درنتیجه این کوشش ها، صنعت برق توانسته است با موفقیت بحران های دوران جنگ و پس از جنگ را پشت سر بگذارد و از لحاظ بین المللی نیز در جایگاهی در خور قرار گیرد. به طوري که بر اساس آمارهاي سازمان ملل متحد، در سال ۱۹۹۵ميلادي (1374شمسي) ايران ازنظر ابعاد صنعت برق دربين کشور هاي خاورميانه و غرب آسيا در مقام نخست قرار گرفت و در سطح جهاني نيز به مقام مقايسه بيست و يکم دست يافت.

مشاهیر صنعت برق

در قرن هفدهم مهندسی برق به عنوان موضوعی مورد علاقه جامعه علمی قرار گرفت. یکی از اولین مهندسین برق شناخته شده در جهان ویلیام گیلبرت بود. رشته مهندسی برق دارای زیر شاخه های بسیاری مانند مهندسی کنترل، مهندسی مخابرات، مهندسی الکترونیک، میکروالکترونیک و مهندسی ابزار دقیق و بسیاری از رشته های دیگر می باشد. رشته مهندسی برق یکی از زمینه های چالش برانگیز، سریع در حال رشد و مهیج برای کار یا مطالعه است، زیرا اثبات شده است که تأثیر قابل توجهی در جامعه مدرن دارد. در اینجا لیستی از مشهورترین مهندسین برق جهان وجود دارد که با حقایق و جزئیات جالب بیشتر در مورد آنها آشنا می شویم:

• گوستاو روبرت کيرشهف: با تجزيه رنگين کمان و کمک به کشف عناصر سزيوم و روبيديوم خدمت بزرگي به علم فیزیک کرده است.
• نیکولا تسلا: مهم‌ترین کار شایسته او در مهندسی برق قابل استفاده کردن جریان متناوب در صنعت بوده‌است. تسلا امروزه مخترع رادیو و نیز «مخترع قرن بیستم» شمرده می‌شود.
• ادوین آرمسترانگ:  رادیو FM را «ادوین هوارد آرمسترانگ» اختراع كرد. امروزه او را پدربزرگ رادار و نیای ارتباطات ماهواره ای می دانند.
• توماس ادیسون: نخستین لامپ رشته ای در سال 1802 توسط همفری دیوی ساخته شده بود و ادیسون آن را تکمیل نمود.
• هرتز:  او اثر فتوالکتریک را کشف کرد.
• مایکل فارادی: کشف بنزین و قوانین مربوط به القای الکترومغناطیسی و تهیه ی کلر مایع از مهم ترین دستاوردهای اوبه شمار می رود.
• الساندرو ولتا: او از دانشمندان نامدار و مخترع باتری های نسل امروز است.
• جرج سیمون اهم:  او توانست روابطي اساسي بين ولتاژ، جريان و مقاومت بدست آورد. چيزي كه امروز به عنوان قانون اهم شناخته مي‎ شود.