آلودگی نوری باعث هدر دادن انرژی و پول است. همچنین می تواند به سلامت انسان، سلامت حیوانات و اکوسیستم آسیب برساند. گاهی نور می تواند نوعی آلودگی باشد. در مورد آسیب هایی که به افراد و موجودات زنده وارد می کند و همچنین انواع آلودگی نور را در این مقاله توضیح می دهیم.
فهرست محتوا
آلودگی نوری چیست؟
آلودگی نوری (Light Pollution) استفاده بیش از حد و مخرب از نور مصنوعی است. بیشتر آلودگی نوری ناشی از نورپردازی در فضای باز، تبلیغات و چراغ های خیابان است. منبع اصلی دیگر نور داخل ساختمان های بزرگ مانند برج های اداری است. این پدیده معمولاً به عنوان “تلوث نوری” هم شناخته می‌شود. انواع اختصاصی آلودگی نوری شامل موارد زیر می‌شود:
- فراتازی نوری (Light trespass)
- روشن‌سازی بیش از اندازه (Over-illumination)
- خیرگی (Glare)
- درهم‌ریختگی منابع نوری (Clutter)
- برافروختگی آسمان (Sky glow)
فراتازی نوری (Light trespass) چیست؟
تجاوز نور زمانی است که نور به خارج از ناحیه ای که قرار است روشن شود بتابد. چراغ های خیابان فقط باید خیابان را روشن کنند تا پیاده روی و رانندگی ایمن تر شود. اما گاهی اوقات چراغ های خیابان می توانند به اتاق خواب شما بتابند. این نمونه ای از تجاوز نور است. فراتازی نوری زمانی که نور به جای روشن کردن مکان مورد نظر، به مناطق دیگری که نباید نور اضافه شود می تابد، به وقوع می‌پیوندد. این پدیده ممکن است باعث اختلال در خواب و زندگی شبانه افراد در محیط‌های مسکونی شود و همچنین به نقض حقوق مالکیت معنوی مالکین می‌انجامد.
روشن‌سازی بیش از اندازه (Over-illumination) چیست؟
این مسئله به وقوع می‌پیوندد زمانی که نور بیش از حد در یک منطقه تولید شود و بی‌استفاده باشد. مثلاً درخشش نوری در مکان‌های عمومی یا تجاری ممکن است بی‌استفاده و اضافه باشد که باعث افت انرژی و افزایش هزینه‌های نورپردازی می‌شود.
Over illumination در پی عوامل زیر بوجود می آید:
- بکار نگرفتن حسگرهای حرکتی و دیگر وسایل کنترل برای خاموش کردن منابع روشنایی هنگامی‌که نیازی به آنها نیست.
- طراحی نادرست در نورپردازی و روشنایی در محیط کاری بطوریکه که افزون بر نیاز روشنایی باشد.
- عدم تنظیم درجه تابش بعضی چراغ‌ها بطوریکه نتوانند نور را به‌طور مستقیم و تنها به بخش‌های موردنیاز بتابانند.
- انتخاب نادرست منابع نوری پرمصرف، در صورتی که منابع کم مصرف و ال ای دی ها جایگزین شده اند.
- بی اهمیت بودن نسبت به بهینه سازی منابع روشنایی
یکی از نیازهای پراهمیت کشورهای صنعتی افزایش آگاهی همگانی در راستای پی بردن به بهره‌وری کلان ناشی از کاهش over illumination می‌باشد.
خیرگی (Glare) چیست؟
این پدیده به دلیل وجودکنتراست در شدت نور بین مناطق تاریک و روشن در طول یک منظره به وجود می‌آید. نگاه مستقیم به نور خورشید، مواجه شدن با نور شدید چراغ‌های خودروها در شب، و همچنین نورهای خیره‌کننده از چراغ‌های موجود در مکان‌هایی مانند فروشگاه‌ها و مغازه‌ها، همه مثال‌هایی از افزایش ناگهانی شدت نور و ایجاد چشم‌زدگی هستند.
درهم‌ریختگی منابع نوری (Clutter) چیست؟
این اصطلاح به شرایطی اطلاق می‌شود که در یک منطقه، نورهای مختلف از منابع نوری مختلف به طور تصادفی و بدون ترتیبی خاص در آمیخته شوند. این پدیده ممکن است به کاهش وضوح و قابلیت رؤیت محیط منجر شود. افزون بر موارد بالا، بسیاری از تصادفات را می‌توان پیامد این پدیده دانست.
برافروختگی آسمان (Sky glow) چیست؟
برافروختگی آسمان به پدیده‌ای اشاره دارد که در مناطق پرجمعیت مشاهده می‌شود. این پدیده از دو عامل اصلی ناشی می‌شود: اولین عامل، بازتاب نور از سطوح بازتاب‌کننده که تحت تأثیر نور چراغ‌ها قرار دارند و دومین عامل، نورهایی که به دلیل هدایت ناصحیح نور به سمت آسمان ارسال می‌شوند. Skyglow نوعی آلودگی نوری است که آسمان شب را روشن‌تر می‌کند. اغلب شبیه هاله زرد رنگ در اطراف شهر است. Skyglow زمانی اتفاق می افتد که نور بیش از حد به جو بتابد. نور پراکنده می شود و دوباره به زمین بازتاب می شود. وقتی ابرهای بیشتری وجود داشته باشد، نور بیشتری منعکس می شود. این اثرات معمولاً به عنوان یک مسئله مزاحم برای اخترشناسان شناخته می‌شوند، زیرا ممکن است کنتراست آسمان شب را تا حدی کاهش دهند که رصد ستارگان درخشانتر امکان‌پذیر نشود.
در بسیاری از موارد، یک منبع نور ممکن است در چند دسته آلودگی نوری قرار گیرد. برای کنترل این پدیده، سیستم‌های روشنایی خیابانی باید به گونه‌ای طراحی شوند که نور به بالای افق حداقل شده تا جلوی آلودگی نوری و افزایش برافروختگی آسمان گرفته شود.
سوسوزنی (Flickering) چیست؟
سوسوزنی به پدیده‌ای اشاره دارد که نور یک منبع نوری به صورت متناوب و ناپیوسته تغییر می‌کند. روشن و خاموش شدن متناوب نور از روی عمد برای تبلیغات یا جلب‌توجه بکار می‌رود، می‌تواند موجب آزار گشته و مانند خیرگی موجب کاهش دید، ناراحتی و اضطراب شود. این مسئله معمولاً در نورپردازی‌های نامناسب یا نورهای فلورسنت رخ می‌دهد.
تمام این موارد نشان‌دهنده اهمیت کنترل و بهینه‌سازی نورپردازی در محیط‌های مختلف و کاهش آلودگی نوری به منظور حفاظت از سلامت انسان و محیط زیست هستند.
آلودگی نوری چه اثراتی بر گیاهان دارد؟
آلودگی نوری تأثیرات مخربی دارد. از یک طرف، با تابیدن آسمان در شب، منجر به کاهش دیده‌شدن ستارگان توسط علاقمندان به رصد آسمان می‌شود و از سوی دیگر، تأثیرات مخربی روی گیاهان و کیفیت آب دارد. این تغییرات ممکن است الگوهای رشد، شکوفه‌زنی و گرده‌افشانی گیاهان را تغییر دهد و با مانع شدن حرکت زئوپلانکتون‌ها، به رشد جلبک‌ها و خزه‌ها در آب کمک کند.
آلودگی نوری چگونه به حیوانات آسیب می رساند؟
ریتم شبانه روزی فقط برای انسان مهم نیست. نور همچنین رفتارهای حیوانات مانند خوابیدن، پرورش، مهاجرت و شکار را کنترل می کند. آلودگی نوری مهاجرت را برای بسیاری از پرندگان دشوار می کند. بسیاری از پرندگان برای یافتن راه خود به ستاره ها وابسته اند. اما نور ساختمان های بلند و تبلیغات در فضای باز نمای خود را از آسمان شب پنهان می کند. این بدان معناست که پرندگان کمتری برای رسیدن به مناطقی که در آن تولید مثل می کنند یا غذا پیدا می کنند در طول زمستان زنده می مانند.
آلودگی نوری همچنین بر لاک پشت های چرمی و لاک پشت دریایی در معرض خطر انقراض تأثیر می گذارد. در سواحل اقیانوس اطلس کانادا، بچه لاک پشت ها در سواحل به دنبال نور ماه هستند که از آب منعکس می شود. این به آنها کمک می کند راه خود را به اقیانوس بیابند. اما آلودگی نوری می تواند آنها را به شهرها برساند. به همین دلیل، لاک پشت های دریایی کمتری به بلوغ می رسند و تولید مثل می کنند. این امر بقای گونه را در معرض خطر بیشتری قرار می دهد.
چگونه آلودگی نوری را کاهش دهیم؟
آلودگی نوری قابل پیشگیری است! کارهای زیادی وجود دارد که می توانید برای کاهش تأثیر آن انجام دهید:
ابتدا می توانید چراغ های خود را در شب خاموش کنید یا پرده ها را ببندید. نور داخل خانه می تواند باعث تابش خیره کننده در فضای باز شود. سپس به چراغ های بیرون خانه خود نگاه کنید. آیا می توان آنها را خاموش کرد؟ یا می توان سنسورهای حرکتی را نصب کرد تا فقط در مواقع لزوم روشن شوند؟ در واقع از سیستم های روشنایی هوشمند استفاده کرد.
چراغ های LED اغلب در فضای باز استفاده می شوند. اما LED ها می توانند به انسان و حیوانات آسیب برسانند. نور آبی پرانرژی آنها به دور چشم می رسد. این کار گیرنده های نوری را بیش از حد تحریک می کند و می تواند منجر به از دست دادن بینایی شود. استفاده از چراغ ها و فیلترهایی که به رنگ قرمز یا زرد هستند، ایمن تر است.
شما همچنین می توانید آگاهی در مورد آلودگی نوری در جامعه خود را افزایش دهید. این یک راه قدرتمند برای ایجاد تغییر است. انجمن بین المللی آسمان تاریک (IDA) یک سازمان غیرانتفاعی است که هدف آن حفاظت از آسمان شب است.
